Kleszcz – wektor wielu bakterii i wirusów

Kleszcze to niebezpieczne pajęczaki, które należą do pasożytów zwierząt i ludzi. Są nosicielami wielu chorób bakteryjnych i wirusowych. Obecnie obserwuje się tendencję do łagodniejszych zim, co powoduje zwiększenie aktywności kleszczy w tym okresie, a to sprzyja rozprzestrzenianiu się zakażeń odkleszczowych.

Najlepiej poznaną chorobą przenoszoną przez te pajęczaki jest borelioza wywoływana przez krętki z rodzaju Borrelia. Na uwagę zasługuje również inna choroba odkleszczowa: kleszczowe zapalenie mózgu (KZM lub TBE od ang. Tick-borne Encephalitis). Czynnikiem etiologicznym jest wirus kleszczowego zapalenia mózgu (z rodzaju flawiwirusów). Dotychczas uważano, że tylko kleszcze z rodzaju Ixodes są źródłem wirusa TBE, ale naukowcy z Niemiec (prof. Ute Mackenstedt, dr Gerhard Dobler i dr Rainer Oehme) udowodnili, że drugim rodzajem kleszczy zdolnych do transmisji jest Dermacentor. Ten rodzaj kleszczy żeruje w niższych temperaturach niż Ixodes.

Źródłem zakażenia TBE może być również niepasteryzowane mleko kozie, owcze lub krowie. Transmisja zakażeń drogą pokarmową była spotykana jedynie w Europie Wschodniej i Centralnej, ale latem 2016 roku odnotowano dwa pierwsze przypadki zachorowań w Niemczech, do których doszło po spożyciu zakażonego mleka koziego. W Polsce w latach 1974–1996 wystąpiły trzy ogniska TBE szerzące się drogą pokarmową przez picie mleka zakażonych krów i kóz. Od tego czasu nie opisano podobnych przypadków, co wiąże się ze spożywaniem mleka głównie pasteryzowanego, ale wykrycie nowych przypadków w Niemczech sugeruje, że sytuacja jest nadal niepokojąca.

TBE to ostra, wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego, przebiegająca dwufazowo. W pierwszej fazie zakażenie przebiega bezobjawowo lub wywołuje objawy podobne do grypy. U części chorych po około tygodniu od zakażenia rozwija się faza neuroinfekcji – pojawiają się zaburzenia neurologiczne. Znane są przypadki zapalenia rdzenia kręgowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu. 35–58% chorych z neuroinfekcją cierpi na trwałe powikłania, a dla ok. 1% przypadków zakażenie jest śmiertelne.

Zapobieganie zakażeniom krętkami Borrelia obejmuje jedynie unikanie kontaktu z kleszczami. Przeciwko wirusowi TBE istnieje natomiast skuteczna szczepionka. Według dra Doblera szczepionka chroni również przed infekcją po spożyciu surowego mleka oraz przenoszoną przez kleszcze z rodzaju Dermacentor. Szczepienia są zalecane osobom przebywającym na terenach endemicznych: leśnikom, żołnierzom stacjonującym w lasach, rolnikom oraz turystom. Pełen cykl szczepień na TBE obejmuje trzy dawki i szczepienie przypominające co 3 lub 5 lat w zależności od wieku osoby przyjmującej szczepienie.

Piśmiennictwo:

1. Amicizia D., Domnich A., Panatto D., Lai P.L., Cristina M.L., Avio U., Gasparini R., Epidemiology of tick-borne encephalitis (TBE) in Europe and its prevention by available vaccines, Hum Vaccin Immunother.2013; 9: 1163–1171.
2. http://www.euroimmunblog.com/novel-ways-of-tbe-virus-transmission/
3. http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/kleszczowe-zapalenie-mozgu/